Józef Jezierski i jedwabniki

W Marymoncie pod Warszawą założył dużą plantację drzew morwowych. Napisał jedną z pierwszych polskich książek o hodowli jedwabników. Zapomniany dziś Józef Rafał „z Gołąbków” Jezierski, niestrudzony popularyzator jedwabnictwa, był związany z ziemią łukowską.

Napisana przez niego książka „Polskie jedwabnictwo” miała pomóc w upowszechnieniu tej „korzystnej gałęzi przemysłu” na ziemiach polskich.

Bratanek Wulkana Gromów

Józef Rafał urodził się w 1792 r. Był synem Wojciecha Jana Jezierskiego i Karoliny Dąbrowskiej. Ojciec Józefa Rafała to młodszy brat słynnego oświeceniowego publicysty i działacza politycznego ks. Franciszka Salezego Jezierskiego, zwanego Wulkanem Gromów Kuźnicy Kołłątajowskiej.

W 1817 r. Józef Rafał wziął w Łukowie ślub z pochodzącą ze wsi Role Salomeą Mysłowską, córką sędziego ziemskiego Urbana Mysłowskiego. Z akt metrykalnych dowiadujemy się, że w chwili ślubu zajmował stanowisko „zastępcy inspektora skarbu wydziału drugiego w Kocku” oraz że był w przeszłości żołnierzem - „porucznikiem byłych wojsk polskich”. Czy uczestniczył w wojnach napoleońskich? Tego niestety nie wiemy.

Po ślubie para zamieszkuje w Rolach, gdzie w 1818 r. rodzi im się syn Ludwik. Niestety Salomea zmarła kilka dni po porodzie. Niebawem Józef Rafał przeżywa kolejną tragedię – jego syn umiera w wieku zaledwie 3 lat. Po pewnym czasie Jezierski bierze ślub z Aleksandrą z Gieysztorów, córką Dominika Gieysztora. Małżeństwo osiada na Litwie w dobrach Gieysztorów. I to właśnie tam w Wiłkowyszkach i Dydwiży w latach 1823-1831 rodzi się piątka ich dzieci. Józef Rafał kontynuuje pracę urzędnika, zapewne w Wydziale Skarbowym Komisji Wojewódzkiej Augustowskiej.

W Warszawie przy Pańskiej

Prawdopodobnie w latach trzydziestych XIX w. rodzina przenosi się do Warszawy. Państwo Jezierscy mieszkają tu przy ul. Pańskiej. Józef Rafał rozwija karierę urzędniczą i pracuje w Wydziale Dochodów Niestałych Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (organ władzy centralnej Królestwa Polskiego, przypominający kompetencjami współczesne ministerstwa skarbu i finansów). Potem zostaje rachmistrzem oraz kontrolerem w Kasie Gubernialnej tegoż Wydziału w latach 1850-1864, w 1855 otrzymuje tytuł radcy honorowego. Jego miejscem pracy był pałac znajdujący się dziś przy placu Bankowym 3/5 w Warszawie (obecna siedziba Prezydenta m.st. Warszawy). W latach 50-tych XIX w. Józef Rafał jest dwukrotnie odznaczony - za 15, a następnie 20 lat „nieskazitelnej służby”.

Duży trud, marne efekty

Niestety, efekt wysiłków Józefa Rafała był raczej marny. W niecałe 20 lat od publikacji jego książki i 4 lata po założeniu plantacji na Marymoncie, „Kurier Warszawski” przytacza dość wymowną refleksję swojego czytelnika o stanie przemysłu jedwabniczego na ziemiach polskich: „Pan Jezierski z Gołąbków, od lat 20 i pisał i sadził tysiące tysięcy morwy w mieście Czersku i na Grossowie […] a nic dotąd w jedwabnictwie nie dokazał, choćby tyle przynajmniej, aby za trudy był wynagrodzony”. Istotnie, próżno szukać doniesień o sukcesach Józefa Rafała na tym polu, oprócz wzmianek w kolejnych książkach o jedwabnictwie, doceniających jego dzieło z 1838 r.

Jako emerytowany już urzędnik zmarł 5 stycznia 1864 r. Został pochowany na warszawskich Starych Powązkach. Po jego śmierci ogłoszono licytację jego rzeczy osobistych. Być może wieloletnie nieudane zabiegi o rozpowszechnienie jedwabnictwa doprowadziło rodzinę Józefa Rafała do trudnej sytuacji materialnej.

Ale w tej smutnej refleksji można znaleźć zalążek czegoś pozytywnego. Przypomnijmy o doświadczalnej stacji jedwabniczej w Milanówku (powstała w okresie międzywojennym) i słynnych, zwłaszcza po II wojnie światowej, Zakładach Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”...

Artykuł został opublikowany w Tygodniku Siedleckim 28 kwietnia 2020 r.